Powstanie Warszawskie

1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00 do walki z Niemcami stanęło 25 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej oraz innych oddziałów. Mimo przeważających sił niemieckich oraz wrogiej obojętności Sowietów, słabo uzbrojeni powstańcy przez ponad dwa miesiące ofiarnie walczyli z totalitarną machiną wojenną nazistowskich Niemiec. W trakcie 63 dni walk Powstańcom udało się opanować znaczne obszary miasta i zadać wrogowi poważne straty. Niestety, w obliczu decyzji Stalina o wstrzymaniu sowieckiej ofensywy na zachód i braku jakiejkolwiek pomocy ze wschodniego brzegu Wisły, polskie władze zostały zmuszone do podpisania kapitulacji.

Wolna Polska

Przez te dwa miesiące Warszawa była wolną Polską z legalnymi władzami, administracją, armią i wszystkimi atrybutami niepodległego państwa. Była ona państwem nowoczesnym i demokratycznym – w ekstremalnych warunkach ciężkiej bitwy miejskiej wydano dwa „Dzienniki Ustaw”, tworzące ramy prawne dla krajowych władz cywilnych oraz przygotowujące podstawy ustrojowe wolnego państwa po wojnie. W powstańczej Warszawie wychodziło ponad 100 tytułów gazet wszystkich opcji politycznych, zaś kino „Palladium” wyświetlało kroniki filmowe dokumentujące wydarzenia.

Entuzjazm

Ludność stolicy wybuch Powstania przyjęła z entuzjazmem – po 5 latach okrutnej okupacji miasto było wolne. Na ulicach pojawiły się setki biało-czerwonych flag, z głośników popłynęły polskie pieśni. Warszawscy cywile zdali niezwykle trudny egzamin – wspierali walczących, ale również w sposób niezwykle zdyscyplinowany zorganizowali życie wielkiego miasta - powstały komitety blokowe, kuchnie społeczne, kwitło życie kulturalne i religijne. Warszawiaków z sierpnia i września 1944 r. z pewnością można nazwać społeczeństwem obywatelskim.

Akcja „Burza”

Powstanie Warszawskie było zwieńczeniem ogólnopolskiego planu – Akcji „Burza”. Zakładała ona w miarę przesuwania się frontu na zachód uderzanie na wycofujące się oddziały niemieckie a następnie opanowywanie terenu i obejmowanie na nim władzy przez polskie struktury administracyjne. Polacy chcieli występować wobec wkraczających oddziałów Armii Czerwonej jako gospodarz na swoim terytorium. W praktyce Akcja „Burza” przyjęła charakter szeregu lokalnych powstań przesuwających się wraz z frontem, przynoszących szereg sukcesów militarnych, takich jak wyzwolenie Wilna czy Lwowa. Niestety, za sukcesami wojskowymi nie poszły sukcesy polityczne – po wkroczeniu na tereny opanowane przez polskie oddziały sowieckich sił bezpieczeństwa władze cywilne oraz dowództwo wojskowe były aresztowane, zaś żołnierze rozbrajani i wysyłani w głąb Związku Sowieckiego bądź wcielani do armii Berlinga.

Polska – wbrew Związkowi Sowieckiemu i Niemcom

Polska wolność była nie w smak dwóm zbrodniczym, totalitarnym reżimom. Hitler na wieść o wybuchu Powstania wydał rozkaz zabicia wszystkich mieszkańców Warszawy oraz zrównania miasta z ziemią. Podejmując tę decyzję zakładał ludobójstwo na około milionie osób. Rozkaz ten początkowo był wypełniany bardzo skrupulatnie przez zbrodnicze jednostki SS Reinefartha i  Dirlewangera, podążające przez warszawską Wolę. W ciągu paru dni w wyniku akcji eksterminacyjnej zamordowanych zostało 40 tysięcy cywili. Również Stalin uczynił wiele, by Warszawie nie pomóc – wstrzymał ofensywę i nie niepokoił Niemców walczących z Powstańcami, mordujących ludzi i burzących miasto. Lotnicze próby pomocy z Zachodu były niezwykle ograniczone, gdyż Sowieci nie zezwolili na lądowanie alianckich samolotów na swoich lotniskach.

Klucz

Powstanie Warszawskie jest zatem kluczem do zrozumienia historii nie tylko Warszawy ale również Polski, Europy czy całej II wojny światowej. Ukazuje bowiem sytuację całej Europy Środkowej pod koniec wojny – sytuację, w której uniknięcie totalitarnego reżimu było niemożliwe. Na przykładzie Powstania Warszawskiego widać również, że w wojnie udział brały trzy strony, a nie jak zwykło się uważać (zwłaszcza na Zachodzie) – dwie (dobro i zło). W rzeczywistości Sowieci dopiero po niemieckiej agresji w 1941 r. weszli w skład koalicji antyhitlerowskiej, zaś ich cele nigdy nie były tożsame z celami aliantów zachodnich. Najdotkliwiej ten fakt odczuły kraje środkowoeuropejskie, inkorporowane bądź zsowietyzowane przy pozostawieniu formalnej niepodległości. Kulminacyjnym dowodem sowieckich intencji, nie pozostawiającym jakichkolwiek złudzeń, było pozostawienie Powstania bez pomocy.

Niechciana prawda

Zakłamywanie prawdy o Powstaniu Warszawskim przez lata reżimu komunistycznego było logiczną konsekwencją walki ówczesnych władz z ideą wolności i niepodległości. Powstanie w swojej istocie skierowane było wszak przeciw obu totalitarnym systemom, które zdając sobie z tego sprawę podjęły po raz ostatni w czasie II wojny światowej faktyczną współpracę przeciw Powstańcom. Prawda o Powstaniu, militarnie skierowanym przeciw Niemcom, politycznie zaś przeciw Sowietom, całkowicie delegitymizowałaby narzucone przez Kreml komunistyczne władze Polski. Ostatnia próba uratowania niepodległości przyniosła militarną klęskę. Jednak tradycja walki o wolność przetrwała wysiłki propagandy komunistycznej i towarzyszyła Polakom przez cały okres zniewolenia. Do tej tradycji odwoływała się opozycja demokratyczna i olbrzymi społeczny ruch „Solidarności”. I ostatecznie, po 45 latach, to ona zwyciężyła, gdy w 1989 r. Polska odzyskała niepodległość.

Źródło: REGION Europy nr32